Có tuổi đời hơn trăm năm, Làng nghề dệt chiếu Định Yên (xã Định Yên và xã Định An, huyện Lấp Vò, tỉnh Đồng Tháp) được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia vào tháng 9/2013. Trải qua thăng trầm biến đổi, đến nay làng nghề dệt chiếu truyền thống dù không còn đông đúc, nhộn nhịp như xưa nhưng vẫn giữ được nét hoài cổ cùng giá trị lịch sử trăm năm trường tồn.

Đến Làng dệt chiếu Định Yên vào một ngày trung tuần tháng 8, chúng tôi bắt gặp ông Huỳnh Văn Chiến (69 tuổi) và bà Lê Thị Hàn (70 tuổi, vợ ông Chiến) đang tất bật dệt chiếu thủ công. Bà Hàn - người đàn bà gần sang tuổi thất thập thoăn thoắt chuồi lác, trong khi đó đôi tay khéo léo của ông Chiến nhịp nhàng dệt từng sợi lác để thành chiếc chiếu thành phẩm sắc sảo.

Nghề dệt chiếu Định Yên hình thành trên nguồn nguyên liệu lác tại địa phương. Tuy nhiên do nhu cầu tăng cao, nguồn nguyên liệu tại chỗ không đáp ứng đủ nhu cầu nên người dân ở đây lấy thêm lác ở các vùng xung quanh, đặc biệt là Cần Thơ, Vĩnh Long. Bến ghe lác ở gần ngay làng nghề, tạo điều thuận lợi cho người dệt.

Những năm hưng thịnh, làng dệt chiếu Định Yên có hơn 3.000 hộ dân theo nghề. Tiếng khung dệt lạch cạch, tiếng nam thanh nữ tú trò chuyện rôm rả khắp đầu trên xóm dưới. Cảnh vận chuyển, nhuộm, phơi lác rồi dệt, mang đi tiêu thụ tạo nên nét đặc trưng hiếm có của làng nghề.

Ngày nay, kinh tế - xã hội phát triển, đường sá đi lại thuận tiện, phương tiện liên lạc giao thương cũng trở nên dễ dàng nên chợ ma không còn. Tuy nhiên, khi nhắc đến chợ ma Định Yên, các bậc lão niên trong làng vẫn bày tỏ sự tiếc nuối cho một nét đặc trưng không lẫn vào đâu được của làng nghề.

Đặt chân đến Làng chiếu Định Yên, từ đầu làng đến cuối xóm, những bó lác xanh, đỏ, tím, vàng tạo sức hút đặc biệt với du khách. Hiện Làng chiếu Định Yên còn khoảng hơn 400 hộ sản xuất, tập trung ở hai xã Định An và Định Yên. Trung bình mỗi năm, làng chiếu Định Yên cung ứng ra thị trường Đồng bằng sông Cửu Long, Thành phố Hồ Chí Minh hàng triệu chiếc chiếu đủ mẫu mã.

Theo chủ các cơ sở dệt chiếu tại đây, một công nhân dệt chiếu máy có thể dệt được khoảng 10 đến 12 chiếc/ngày, trong khi người dệt chiếu tay chỉ có thể dệt từ 2,3 chiếc/ngày. Hiện giá chiếu thành phẩm bán cho thương lái dao động từ 50.000 - 70.000 đồng/chiếc tùy chủng loại và kích cỡ.

Với sự hỗ trợ từ các chuyên gia đến từ Hội An (Quảng Nam), Uỷ ban nhân dân huyện Lấp Vò tổ chức Thực cảnh tái hiện chợ ma Định Yên. Hoạt động trên nhằm tái hiện lại hình ảnh chợ chiếu vang bóng một thời, đồng thời góp phần quảng bá hình ảnh văn hóa, con người Đồng Tháp đến với du khách trong và ngoài nước.

Trong không gian tĩnh mịch, du khách như lạc vào khung cảnh chợ ma ngày xưa khi hàng trăm người dân từ khắp các ngã đường đến trước sân đình Định Yên để bán chiếu. Người mua, kẻ bán thương thảo giá cả dưới ánh đèn dầu, đuốc lá dừa leo lét mang đến trải nghiệm vô cùng thú vị cho du khách.

Có mặt tại đêm tái hiện chợ ma Định Yên, Chủ tịch Uỷ ban nhân dân tỉnh Phạm Thiện Nghĩa bày tỏ sự xúc động, niềm tự hào về một làng nghề truyền thống của quê hương Đồng Tháp. Nghề dệt chiếu Định Yên đã nuôi sống bao nhiêu thế hệ gia đình, từ vốn tích cóp từ bán chiếu, nhiều người con xuất thân từ mảnh đất này đã ăn học thành tài, quay lại cống hiến cho quê hương, xử sở.