Bài viết

null Ý nghĩa Ba nguyên tắc vận động trong Đề cương văn hoá năm 1943

Trang chủ Bài viết

Ý nghĩa Ba nguyên tắc vận động trong Đề cương văn hoá năm 1943

 

Mai Quang Khả

Năm 1943, trong bối cảnh tình hình thế giới, Đông Dương cũng như trong nước đang diễn ra căng thẳng do ảnh hưởng của chiến tranh thế giới thứ hai. Tháng 2/1943, Đề cương văn hóa Việt Nam do Tổng Bí thư Trường Chinh soạn thảo được thông qua tại Hội nghị Thường vụ Trung ương Đảng ở Võng La. Đề cương văn hóa Việt Nam ra đời, đáp ứng yêu cầu của lịch sử, mang tính định hướng cho việc xây dựng một nền văn hóa mới, được xem như “cương lĩnh đầu tiên của Đảng ta về văn hóa”.

Trong bối cảnh cách mạng nước ta gặp phải muôn vàn khó khăn, tổ chức đảng và đảng viên phải hoạt động bí mật, Nhật và Pháp đang tranh giành ảnh hưởng ở Việt Nam, Đề cương nhận định: Tính chất văn hóa Việt Nam hiện nay văn hóa Việt Nam hiện nay về hình thức là thuộc địa về nội dung là tiền tư bản. Chiến tranh và xu trào văn hóa hiện nay: ảnh hưởng của văn hóa phát xít làm cho tính chất phong kiến, nô dịch trong văn hóa Việt Nam mạnh lên, nhưng đồng thời chịu ảnh hưởng của văn hóa Tân Dân chủ, xu trào văn hóa mới của Việt Nam đang cố vượt hết mọi trở lực để nảy nở (văn nghệ bất hợp pháp).

Trong khi đó, Chính sách văn hóa của Nhật là: tuyên truyền chủ nghĩa Đại Đông Á; gây ra một quan niệm cho người Nhật là cứu tinh của giống da vàng và văn hóa Nhật Bản chiếu rọi những tia sáng văn minh tiến bộ cho các giống loài Đại Đông Á, …; tìm hết cách phô trương và giới thiệu văn hóa Nhật Bản (triển lãm, diễn thuyết, đặt phòng du lịch, viện văn hóa, trao đổi du học sinh, mời nghệ sĩ Đông Dương sang thăm nước Nhật, mở báo chí tuyên truyền, tổ chức ca kịch, chiếu bóng, …; đàn áp các nhà văn chống Nhật và mua chuộc nhà văn có tài.

Đề cường đã đề ra Ba nguyên tắc vận động cuộc vận động văn hoá nước Việt Nam trong giai đoạn này:

- Dân tộc hoá (chống mọi ảnh hưởng nô dịch và thuộc địa khiến cho văn hoá Việt Nam phát triển độc lập).

- Đại chúng hoá (chống mọi chủ trương hành động làm cho văn hoá phản lại đông đảo quần chúng hoặc xa đông đảo quần chúng).

- Khoa học hoá (chống lại tất cả những cái gì làm cho văn hoá trái khoa học, phản tiến bộ).

Muốn cho ba nguyên tắc trên đây thắng, phải kịch liệt Chống những xu hướng văn hoá bảo thủ, chiết trung, lập dị, bi quan, thần bí, duy tâm, v.v.. Nhưng đồng thời cũng phải chống xu hướng văn hoá quá trớn của bọn tờrốtkít.

Ba nguyên tắc trên đã vạch ra những đường hướng cơ bản cho một nền văn hóa mới ở mục tiêu phải đạt đến, tính chất phải có và những nội dung cơ bản với mục đích chính trị là tham gia trực tiếp vào một cuộc cách mạng xã hội đang chuẩn bị đến thời kỳ cao trào, là sự trả lời đúng đắn và kịp thời cho các nhu cầu cấp thiết nổi lên trong một thời điểm trọng đại của lịch sử.

Đề cương cũng đồng thời chỉ ra:

Mục đích trước mắt: chống lại văn hóa phát xít, phong kiến, thoái bộ nô dịch, văn hóa ngu dân và phỉnh dân; phát huy văn hóa Tân Dân chủ Đông Dương.

Công việc phải làm: Tranh đấu về học thuyết, tư tưởng, đánh tan những quan niệm sai lầm của triết học Âu, Á có ít nhiều ảnh hưởng ở ta; Tranh đấu về tông phái văn nghệ (chống chủ nghĩa cổ điển, chủ nghĩa lãng mạn, chủ nghĩa tự nhiên, chủ nghĩa tượng trưng, làm cho xu hướng tả thực xã hội chủ nghĩa thắng); Tranh đấu về tiếng nói chữ viết: thống nhất và làm giàu thêm tiếng nói, ấn định mẹo văn ta, cải cách chữ quốc ngữ.

Cách vận động: lợi dụng tất cả khả năng công khai và bán công khai để tuyên truyền và xuất bản; tổ chức các nhà văn, tranh đấu giành quyền lợi thực tại cho các nhà văn, nhà báo, nghệ sĩ; chống nạn mù chữ; phối hợp mật thiết phương pháp bí mật và công khai thống nhất mọi hoạt động văn hóa tiến bộ dưới quyền lãnh đạo của Đảng vô sản mát xít.

Như vậy, Đề cương văn hoá năm 1943 đã nêu cao tinh thần dân tộc, tự chủ học hỏi tiến bộ và đề cao giá trị khoa học của văn hoá, nền văn hoá mới phải là đặc trưng của dân tộc Việt Nam, phải mang giá trị nhân văn, tiến bộ, hợp qui luật; phải tìm tới con đường giải phóng đất nước, giải phóng dân tộc, xây dựng một xã hội tiến bộ, dân chủ và đặt dưới sự lãnh đạo sáng suốt, hiệu quả của Đảng Cộng sản Việt Nam. Đó mới là đích đến thực sự của nền văn hoá mới, văn hoá cách mạng vì quyền lợi, lợi ích của quốc gia, của dân tộc mà tổ chức, mà hoạt động.

Dân tộc, khoa học, đại chúng đã trở thành tính chất, đặc trưng của nền văn hóa Việt Nam -  nền văn hóa được xây dựng và bảo tồn bằng bao mồ hôi, xương máu của nhiều thế hệ anh hùng, của tinh thần dân tộc tự cường, yêu nước, yêu lao động, yêu hoà bình; giàu bản sắc nhân văn do nhân dân sáng tạo với khát vọng không ngừng hướng đến tiến bộ, phồn vinh, văn minh./.

Tài liệu tham khảo

ĐCSVN: Đề cương văn hoá Việt Nam, Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000, t.7, tr. 316 – 321.

Xuất bản thông tin

Xuất bản thông tin