Đồng chí Trần Thị Nhượng - Người chỉ huy giải phóng tỉnh Sa Đéc

Hưởng ứng lời kêu gọi toàn dân khởi nghĩa giành chính quyền, cách đây 79 năm, Tỉnh ủy lâm thời Sa Đéc (nay là tỉnh Đồng Tháp) đã quyết định chọn ngày 25/8/1945 là ngày khởi nghĩa giành chính quyền và đã giành thắng lợi. Vậy, người chỉ huy giải phóng tỉnh Sa Đéc lúc bấy giờ là ai? Đó là đồng chí Trần Thị Nhượng.

Đồng chí Trần Thị Nhượng - Người cán bộ, đảng viên trung kiên, suốt đời thủy chung son sắt với Đảng, với dân

Theo Lịch sử Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp (Tập I), sáng sớm ngày 25/8/1945, đồng chí Trần Thị Nhượng (cô giáo Ngài - Sáu Ngài) đại diện Ủy ban khởi nghĩa Sa Đéc đến nhà Tỉnh trưởng Bửu nói rõ lệnh của Ủy ban khởi nghĩa và cố gắng thuyết phục nhưng ông ta không đồng ý bàn giao chính quyền. Chờ đến ngày làm việc, đại diện ta trở lại.

Trước lực lượng đàn áp đã bố trí sẵn trong dinh Tỉnh trưởng, đồng chí Trần Thị Nhượng vào gặp Tỉnh trưởng Bửu và tuyên bố: “Hiện nay ở các tỉnh, chính quyền đã về tay Việt Minh, nếu các ông không chịu giao chính quyền cho Ủy ban khởi nghĩa thì các ông sẽ chịu hậu quả”. Tuy Cò Thể phản đối nhưng trước áp lực của quần chúng bên ngoài, Tỉnh trưởng Bửu và Phó Tỉnh trưởng Kiệt đồng ý sang trụ sở Ủy ban khởi nghĩa (tại nhà số 115, đường Vĩnh Phước, nay là số nhà 22/1 đường Nguyễn Huệ, thành phố Sa Đéc) để bàn giao chính quyền. Khoảng 14 giờ, toàn bộ chính quyền tỉnh Sa Đéc đã về tay nhân dân.

Theo Đồng Tháp nhân vật chí, bà Trần Thị Nhượng sinh ngày 15/3/1896, tại làng Mỹ Trà, quận Cao Lãnh, tỉnh Sa Đéc (nay là xã Mỹ Trà, thành phố Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp). Cha mẹ và 06 anh, em đều làm thợ thủ công hoặc buôn bán nhỏ.

Năm 15 - 16 tuổi, bà vừa nuôi heo vừa học chữ tại nhà. Sau đó lên Sài Gòn học lấy được bằng Certificat, rồi trở về làng Hòa An, Cao Lãnh xin đi dạy học. Lúc này cả tỉnh Sa Đéc mới có 03 giáo viên là nữ giới. Bà chuyển xuống dạy ở Tân Dương, Cái Tàu Hạ, rồi trở về dạy ở trường làng Hòa An. Năm 1916 bà lên Sài Gòn học thêm tiếng Pháp. Một năm sau về trường Hòa An tiếp tục dạy học.

Bà được hai thầy giáo Nguyễn Văn Sa, Lê Văn Cảnh tuyên truyền giác ngộ cách mạng. Ngày 15/6/1928, bà được kết nạp vào Việt Nam Thanh niên Cách mạng Đồng chí Hội. Năm 1929, bà được kết nạp vào An Nam Cộng sản Đảng, năm 1930 làm Bí thư Chi bộ liên xã.

Tháng 12/1930 bà bị Phủ Mẫn quận Cao Lãnh bắt tại nhà, khám xét và giải bà về tỉnh khảo tra. Việc lấy cung không có kết quả, địch giải bà lên khám lớn Sài Gòn, tra tấn dã man. Cuối năm 1931 bà bị địch kêu án 08 tháng tù treo, bị quản thúc ở Cao Lãnh rồi Sa Đéc. Năm 1933 - 1934 bà cùng chồng lên Đốc Vàng, vừa sản xuất vừa gây dựng cơ sở cách mạng.

Năm 1936, bà trở về Cao Lãnh, hoạt động trong phong trào Đông dương Đại hội, công khai đứng ra bán sách báo. Năm 1939, khi Mặt trận Bình dân Pháp đổ, bọn thực dân Pháp ở Đông Dương thẳng tay khủng bố, bà bị giặc bắt quản thúc tại số nhà 115 đường Vĩnh Phước, Sa Đéc cùng với 03 con nhỏ. Bà tiếp tục hoạt động cách mạng và địch bắt kêu 08 tháng tù giam.

Ra tù bị quản thúc ở Sa Đéc, nhưng bà tìm mọi cách móc nối với cơ sở, tích cực đi tuyên truyền vận động cách mạng, lập lại chi bộ, cử người đi liên hệ tìm lãnh đạo Đảng cấp trên.

Được bà Nguyễn Thị Thập giúp đỡ, hướng dẫn, bà trở về Cao Lãnh gặp các đồng chí Cương, Nhạc, Lăng, Lương… bàn và quyết định thành lập Tỉnh ủy lâm thời trong tháng 5/1945. Bà được phân công làm Bí thư Tỉnh ủy, Chủ nhiệm Mặt trận Việt Minh.

Cách mạng Tháng Tám nổ ra, bà trực tiếp chỉ huy quần chúng bao vây và một mình bà tiến vào dinh Tỉnh trưởng Sa Đéc, buộc chúng phải đầu hàng.

Cách mạng thành công, bà được cử phụ trách công tác tài chánh và nuôi quân. Cuối năm 1949 được điều động về làm công tác kinh tế tài chánh của Trung ương cục, rồi công tác Phụ nữ Nam Bộ đến ngày đình chiến 1954.

Tập kết ra miền Bắc, năm 1955 bà làm Phó Giám đốc trại Nhi đồng. Từ  năm 1959- 1963 làm Hiệu trưởng trường học sinh miền Nam số 6 ở Hải Phòng. Năm 1964, làm Phó Giám đốc trường cán bộ Phụ nữ Trung ương. Năm 1966 bà được nghỉ hưu.

Sau ngày giải phóng, bà trở về quê hương. Được Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân và đồng chí đồng bào chăm sóc nuôi dưỡng. Tuy tuổi cao sức yếu bà vẫn cố gắng đóng góp công sức bằng những ý kiến giúp cho công tác xây dựng Đảng, xây dựng Hội Phụ nữ và chăm lo đời sống cho người nghèo.

Bà mất năm 1988, thọ 92 tuổi.

Cuộc đời và hoạt động của bà Trần Thị Nhượng nêu tấm gương sáng về phẩm chất đạo đức cách mạng của người cán bộ, đảng viên trung kiên, suốt đời thủy chung son sắt với Đảng, với dân. Bà đã được tặng thưởng Huân chương Hồ Chí Minh; tên bà được đặt cho tên trường Trung học cơ sở tại phường An Hòa, thành phố Sa Đéc và con đường trong nội ô thành phố Cao Lãnh.

Nguyệt Ánh tổng hợp