Hồi ký 100 ngày tập kết: “Đi vinh quang - Ở anh dũng”

Bìa và Lời giới thiệu Hồi ký

Tỉnh ủy Đồng Tháp phát động viết Hồi ký vào ngày 31/8/2012, vào dịp kỷ niệm 58 năm chiến thắng Điện Biên Phủ, ký Hiệp định Genève và 100 ngày tập kết chuyển quân tại Cao Lãnh (1954 - 2012). Sau 02 năm, Hồi ký “Đi vinh quang - Ở anh dũng” đã hoàn thành và được Nhà xuất bản Trẻ in ấn, xuất bản vào ngày 08/10/2014.

Đồng chí Phan Văn Khải - Nguyên Uỷ viên Bộ Chính trị, nguyên Thủ tướng Chính phủ nước Cộng hòa xã hội Chủ nghĩa Việt Nam viết lời giới thiệu cho Hồi ký.

Theo đó, đồng chí Phan Văn Khải viết: Trong kháng chiến chống Pháp, tôi công tác ở tỉnh Gia Định và sau đó là Gia Định - Ninh (tỉnh Gia Định được sát nhập với tỉnh Tây Ninh), nên việc chuyến quân tập kết của đơn vị chúng tôi được phân vùng trên địa bàn ở Đồng Tháp Mười cùng với các tỉnh Mỹ Tho, Long Châu Sa, Phân Liên khu miền Đông, Tình nguyện quân Miên, cán bộ Nam Bộ (cán bộ văn nghệ, cán bộ triến lăm)... Năm tháng đi qua, nhưng tới nay những ấn tượng đẹp về 100 ngày thực hiện việc chuyển quân tập kết vẫn còn nguyên vẹn trong ký ức tôi cũng như bao người con Nam Bộ đi tập kết.

Quang cảnh tiễn đưa bộ đội tập kết ra miền Bắc sau Hiệp định Genève năm 1954. Ảnh chụp từ Hồi ký

Cuốn Hồi ký “Đi vinh quang - Ở anh dũng” do Tỉnh uỷ Đồng Tháp ấn hành, với gần 300 nhân chứng cung cấp tư liệu, hình ảnh, đã đi ngược dòng thời gian, tái hiện lại bức tranh toàn cảnh sống động của 100 ngày tổ chức tập kết chuyển quân, giúp cho người đọc lĩnh hội những bài học kinh nghiệm quý báu về tinh thần tiến công cách mạng và tư tưởng năng động, sáng tạo của Tỉnh uỷ Long Châu Sa 60 năm trước đây trong công tác chỉ đạo tổ chức thực hiện việc tập kết chuyển quân tại Cao Lãnh năm 1954. Bên cạnh đó, chúng ta cũng thấy được sự chỉ đạo sát sao của Đảng và việc quan tâm hàng đầu của Trung ương đối với lĩnh vực công tác tư tưởng, nhằm tạo nên sức mạnh to lớn của sự thống nhất ý chí và hành động. Chỉ tính riêng thời gian từ cuối tháng 7 đến thượng tuần tháng 9 năm 1954, Bác Hồ đã hai lần kêu gọi toàn Đảng, toàn dân và một lần viết thư xung quanh việc thi hành Hiệp định Genève, Trung ương Đảng và Xứ uỷ Nam Bộ đã tám lần ban hành chỉ thị, nghị quyết về vấn đề này.

Thấu hiểu tâm tư, tình cảm của đồng chí và đồng bào trong những vùng chuyển quân tập kết trên chiến trường miền Nam, Hồ Chủ tịch đã viết một câu gây xúc động lòng người sâu sắc, Bác viết: “Khi điều chỉnh, trao đổi khu vực, vùng xưa nay tự do mà nay địch sẽ đến tạm đóng thì đồng bào vùng ấy thắc mắc, có người sẽ bi quan thất vọng, ta phải nói cho đồng bào biết rõ: “Vì lợi ích toàn quốc, lợi ích nhân dân mà tạm thời phải chịu đựng, đó là một điều vẻ vang, toàn quốc biết ơn”. Người còn giảng giải thêm: “Điều chỉnh khu vực là tạm thời, là bước quá độ để thực hiện đình chiến. Điều chỉnh khu vực quyết không phải là chia sẻ đất nước ta, quyết không phải là phân trị”.

Cán bộ, chiến sĩ Tiểu đoàn 311 Long Châu Sa đến viếng mộ cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc trước khi đi tập kết 1954. Ảnh chụp từ Hồi ký

Có hai sự kiện rất có ý nghĩa trong việc giáo dục tình cảm “uống nước nhớ nguồn" và tinh thần “đền ơn đáp nghĩa” cho đảng viên, cán bộ chiến sĩ và nhân dân ta qua công tác tổ chức thực hiện nhiệm vụ lịch sử chuyển quân tập kết tại Cao Lãnh. Đó là việc Tỉnh uỷ Long Châu Sa chủ trương xây dựng Đài Chiến sĩ trận vong (nhân dân thường gọi là Đài Chiến sĩ hay Đài Liệt sĩ) tôn nghiêm và tu bổ khang trang ngôi mộ cụ Phó bảng Nguyễn Sanh Huy (Nguyễn Sinh Sắc), thân phụ của Bác Hồ tại xã Hòa An, Cao Lãnh. Đây là nơi hội tụ của muôn vạn tấm lòng luôn luôn hướng về nguồn cội.

Đọc những bài viết chân thật trong cuốn Hồi ký “Đi vinh quang - Ở anh dũng” đã làm sống dậy những kỷ niệm đẹp in sâu trong ký ức tôi qua thời gian sống trong vùng tập kết chuyển quân 100 ngày tại Cao Lãnh, chứng kiến sự gắn bó tình cảm keo sơn giữa bộ đội và nhân dân, giữa cán bộ và quần chúng. Sống giữa lòng dân, chúng tôi được bà con yêu thương đùm bọc và biểu thị tình nghĩa sắt son trong việc “nhường cơm sẻ áo”. Về phần mình, chúng tôi luôn luôn giúp đỡ đồng bào trong việc tu bổ nhà cửa, sửa sang cầu đường, dọn dẹp vệ sinh môi trường, hướng dẫn việc thực hiện nếp sống mới trong sinh hoạt cộng đồng, dạy bổ túc văn hóa cho nhân dân, dạy múa hát và hoạt động văn nghệ nghiệp dư cho thanh thiếu niên...

100 ngày tổ chức việc tập kết chuyển quân tuy ngắn ngủi, nhưng đã để lại trong lòng các tầng lớp đồng bào ta sống lâu ngày trong vùng địch chiếm đóng được nhìn thấy biết bao hình ảnh đẹp về “những người lính”, những “anh cán bộ Cụ Hồ”, những cơ quan chính quyền cách mạng, đó là cơ sở, là động lực để tiếp tục xây dựng căn cứ địa vững chắc – “căn cứ lòng dân”.

Tàu Liên xô chở cán bộ, bộ đội và thiếu nhi từ miền Nam tập kết ra Bắc, năm 1954. Ảnh chụp từ Hồi ký

Theo đúng lịch quy định về việc tập kết chuyển quân, ngày 29 tháng 10 năm 1954, chuyến tàu viễn dương cuối cùng rời bến bắc Cao Lãnh để chở đoàn quân tập kết rẽ sóng ra khơi. Giữa lúc chúng tôi lên đường đi tập kết, đồng bào các nơi đổ xô về bến bắc Cao Lãnh đông như ngày hội để quyến luyến tiễn chân chúng tôi. Cảm động biết bao, bà con đã nấu xôi, gói bánh tét, bánh ú, bánh ít, làm bánh bao, bánh tổ và mang trái cây biếu chúng tôi để ăn đi đường.

Khi con tàu chuyển quân rời bến, hàng nghìn người đứng trên bờ cũng như ở dưới tàu đều đồng loạt giơ lên cao hai ngón tay để hẹn gặp nhau sau hai năm xa cách và để hứa sẽ cùng nhau hoàn thành nhiệm vụ vẻ vang của những người “Đi vinh quang - Ở anh dũng”. Trong thời khắc thiêng liêng ấy, không những thân nhân đứng trên bờ đang khóc, tôi còn thấy các bà Mẹ chiến sĩ, Chị chiến sĩ, các em thanh thiếu niên và nhi đồng cũng khóc...

Hồi ký “Đi vinh quang - Ở anh dũng”, không chỉ ghi chép những mẫu chuyện đơn thuần của cảnh chia ly giữa người ở, người đi trong thời kỳ kết thúc chiến tranh, sự chiến đấu ngoan cường, hy sinh cao cả của những người bám trụ trên quê hương và tấm lòng của nhân dân trên khắp mọi miền đất nước, cũng như nhân dân bạn, nhân dân yêu chuộng hoà bình trên thế giới đối với cuộc kháng chiến oanh liệt, hào hùng của dân tộc... (trích Lời giới thiệu).

Hồi ký được bố cục gồm 03 phần:

- Phần thứ nhất: Tập hợp những tư liệu, bài viết về “Cao Lãnh, Long Châu Sa những ngày thi hành Hiệp định Genève”, phản ánh không khí hân hoan của tất cả những người yêu nước khi hoà bình lập lại và công tác tổ chức, sắp xếp, bố trí địa điểm đóng quân, cũng như những hoạt động tiêu biểu trong 100 ngày tập kết chuyển quân tại Cao Lãnh năm 1954.

- Phần thứ hai: “Đi vinh quang”, ghi lại kỷ niệm sâu sắc của cán bộ, chiến sĩ, con em miền Nam tập kết ra Bắc, với nỗi niềm thương nhớ quê hương, cũng như những đóng góp to lớn vào sự nghiệp xây dựng, bảo vệ hậu phương miền Bắc và ngày trở về của “Cán bộ Mùa Thu”. Qua đó, nói lên nghĩa cử cao đẹp của bà con Long Châu Sa nói riêng, nhân dân Thanh Hoá (địa điểm đón tiếp cán bộ, chiến sĩ, con em miền Nam tập kết ra Bắc) và nhân dân trên khắp mọi miền đất nước nói chung với người tập kết.

- Phần thứ ba: “Ở anh dũng”, nói về quá trình bám trụ kiên cường của những con người kiên trung trên vùng đất “Thành đồng Tổ quốc”, với những hoạt động gian khổ trong lòng địch, cũng như sự khốc liệt của chiến trường miền Nam.

>> Xem chi tiết Hồi ký “Đi vinh quang - Ở anh dũng”

Nguyệt Ánh