BÙI THỊ CẨM
(1912 - )
Bà Bùi Thị Cẩm, sanh năm 1912 tại làng Tân Qui Đông, quận Châu Thành, tỉnh Sa Đéc (nay là phường Tân Qui Đông, thị xã Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp), trong một danh gia vọng tộc (1) gốc gác ở Mỏ Cày (Bến Tre).
Thuở nhỏ, bà học trường Nữ học đường Sa Đéc (nay là Nữ tiểu học Trưng Vương thị xã Sa Đéc). Sau đó, bà vào học trường Chasseloup – Laubat, đỗ bằng Tú tài Pháp và du học Pháp.
Trên đất Pháp, bà vượt khó, nỗ lực dùi mài đèn sách, lấy bằng Cử nhân Luật khoa (1936), bằng Tiến sĩ Luật khoa (1941), trở thành nữ Tiến sĩ Luật khoa đầu tiên, nữ luật sư đầu tiên của Việt Nam. Sau thời gian tập sự tại toà Thượng thẩm Paris, được công nhận Luật sư thiệt thọ, bà trở lại quê hương, tùng sự tại Tòa Thượng thẩm Sài Gòn.
Trong mối đồng cảm, đồng điệu, bà kết hôn với Luật sư GASTON Phạm Ngọc Thuần (? - 2002) quê ở Bến Tre, anh ruột liệt sĩ Phạm Ngọc Thảo (1922 – 1965), một trí thức tư sản yêu nước tiêu biểu của Nam Bộ kháng chiến, từng giữ chức vụ Phó Chủ tịch, quyền Chủ tịch Ủy ban kháng chiến hành chánh Nam Bộ kiêm chánh ủy Bộ Tư lịnh Nam Bộ.
Trước khí thế giết giặc, cứu nước của quân dân Nam Bộ, bà nhiệt tình động viên, hỗ trợ chồng, đồng thời tích cực tham gia Ban Trí vận Thành ủy Sài gòn – Chợ Lớn. Bà đóng vai giao liên giữa luật sư Phạm Ngọc Thuần với nhóm trí thức yêu nước nội thành và là cầu nối giữa chồng bà với luật sư Hoàng Quốc Tân, trưởng Ban Trí Vận Thành ủy người đã kết nạp Luật sư Nguyễn Hữu Thọ vào Đảng Cộng sản Việt Nam.
Năm 1947, bà được Ban Trí Vận Thành ủy chỉ định phối hợp công tác hoàn thành Bản Tuyên ngôn trí thức Sài gòn – Chợ lớn, đòi thực dân Pháp thương thuyết trực tiếp với chánh phủ Hồ Chí Minh để chấm dứt chiến tranh. Trên tinh thần đoàn kết lương giáo, bà trở thành thành viên tâm huyết của Hội Công giáo kháng chiến Nam Bộ (1950).
Hoạt động nội thành, bà luôn hướng về chiến khu, theo dõi từng hoạt động của chồng và phấn khởi đón nhận những chiến công oanh liệt của quân dân ta. Năm 1954, theo tinh thần hiệp định Genève (Giơ-neo-vơ), bà cùng chồng tập
kết ra Bắc, giữ chức vụ Phó Chủ tịch Ban chấp hành Trung ương Hội Liên Hiệp Phụ nữ Việt Nam, Phó chủ tịch Ủy ban bảo vệ hoà bình thế giới của Việt Nam. Trên cương vị tiếp cận thế giới bà tham dự nhiều hội nghị quốc tế về hoà bình, cực lực lên án đế quốc Mỹ và biểu dương tinh thần đấu tranh chánh nghĩa của dân tộc Việt Nam.
Hiện nay, luật sư Bùi Thị Cẩm sống ở thành phố Hồ Chí Minh với người con gái, nêu cao tấm gương vì dân, vì nước của một trí thức tư sản giác ngộ cách mạng.