Chi bộ Đảng Cộng sản và đảng viên đầu tiên của tỉnh Sa Đéc

 Bia lưu niệm nơi thành lập Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên của tỉnh Đồng Tháp

Tháng 9/1929, một sự kiện chính trị làm nức lòng hội viên Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội tỉnh Đồng Tháp - An Nam Cộng sản Đảng chính thức thành lập. Trước khi tuyên bố thành lập, ban trù bị đã chỉ thị cho các tỉnh bộ phải chuẩn bị tư tưởng và tổ chức để tiến tới thành lập đảng bộ địa phương.

Vinh dự cho Tỉnh bộ Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội Sa Đéc lúc bấy giờ: đồng chí Phạm Hữu Lầu, Tổ trưởng Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội Hòa An, là người đầu tiên được kết nạp vào An Nam Cộng sản Đảng, người đứng ra công nhận là đồng chí Ung Văn Khiêm, lễ kết nạp tổ chức tại nhà ông Cả Nhì Ngưu ở xã Hòa An.

Đồng chí Phạm Hữu Lầu được chỉ định đi “vô sản hóa” ở đềpô xe lửa Dĩ An (Sài Gòn). Với tinh thần tận tụy trong mọi công tác cách mạng, với phẩm chất đạo đức nổi bật, lại là thành phần thợ thủ công, đồng chí được đề cử vào Lâm thời Trung ương An Nam Cộng sản Đảng. Trung tuần tháng 02/1930, đồng chí được đề cử vào Ban Chấp hành Trung ương lâm thời Đảng Cộng sản Việt Nam.

Khoảng tháng 11/1929, một tháng sau khi đồng chí Lầu được kết nạp vào Đảng thì Tổ Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội Hòa An được công nhận là Chi bộ An Nam Cộng sản Đảng, có 06 đồng chí (Ba Mảng, Giáo Sa, Giáo Cảnh, Tư Ý, Giái, Tám Thiện). Lễ công nhận được tổ chức tại Vườn Mù U (làng Hòa An), dưới sự chủ trì của đồng chí Ung Văn Khiêm.

Thời gian này, cấp trên điều về Cao Lãnh đồng chí Nguyễn Văn Tây (Tư Hải), đồng chí Nguyễn Văn Thiệt và nữ đồng chí Nguyễn Thị Quyền. Chi bộ Hòa An gồm 03 đồng chí mới điều về và 05 đồng chí tại chỗ, do đồng chí Nguyễn Văn Tây phụ trách Bí thư. Từ tháng 02/1930, Chi bộ Hòa An thường được gọi là Chi bộ Cao Lãnh.

Ở quận Lấp Vò, trên cơ sở tổ chức tiền thân là Tổ Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội, được sự giúp đỡ của đồng chí Châu Văn Liêm (Lâm thời Trung ương An Nam Cộng sản Đảng), khoảng tháng 11/1929, Chi bộ An Nam Cộng sản Đảng Lấp Vò ra đời, có 06 đảng viên đều là hội viên Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội, đó là các đồng chí Nguyễn Văn Cưng (Bí thư), Nguyễn Duy Hanh (Phó Bí thư), Nguyễn Văn Cái, Nguyễn Đình Tuấn, Nguyễn Văn Kính và Ngô Văn Chính. Lễ tuyên bố thành lập Chi bộ được tổ chức tại nhà cụ thân sinh đồng chí Nguyễn Văn Cưng ở Chợ Cũ, Bình Thành (nay thuộc ấp Bình Hiệp A, xã Bình Thạnh Trung, huyện Lấp Vò).

Ở Phong Hòa, quận Ô Môn, tỉnh Cần Thơ (nay là xã Phong Hòa, huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp), sau khi Đặc ủy Hậu Giang thành lập (tháng 9/1929), theo chỉ đạo của đồng chí Hà Huy Giáp và đồng chí Ung Văn Khiêm, tiểu tổ Phong Hòa chuẩn bị thành lập Chi bộ Đảng với 07 hội viên, được sự hướng dẫn của đồng chí Lưu Kim Phong đã học tập Chính cương, Sách lược vắn tắt của An Nam Cộng sản Đảng.

Cuối tháng 11/1929, tại khu vườn của ông Đặng Văn Thân (gần ngã ba rạch Bù Hút), cuộc họp bí mật được tổ chức, đồng chí Lưu Kim Phong, thay mặt cấp trên, kết nạp 07 hội viên Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội vào Đảng gồm: Đặng Văn Thân, Nguyễn Văn Huynh, Trần Kim Giáp, Trần Nhật Tân, Nguyễn Văn Chỉ, Trần Kim Đảnh, Nguyễn Ngọc Sơn và tiến hành thành lập Chi bộ An Nam Cộng sản Đảng, do đồng chí Nguyễn Duy Hanh làm Bí thư. Ngoài số đảng viên tại chỗ, có một số đảng viên đang bị địch truy lùng về đây ẩn náu và hoạt động (Bùi Văn Dự, Nguyễn Thị Lựu, Nguyễn Thị Đầy, Trần Văn Mảng,...).

Lãnh đạo và nguyên lãnh đạo tỉnh Đồng Tháp dâng hương tại Bia tưởng niệm các Anh hùng liệt sỹ tại Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên của tỉnh Đồng Tháp. Ảnh tư liệu năm 2022.

Thêm nhiều chi bộ được thành lập

Vốn có truyền thống yêu nước, lại được tiếp thu tư tưởng cách mạng, trình độ giác ngộ chính trị của các tầng lớp nhân dân tỉnh Đồng Tháp đã có bước phát triển mới. Từ chi bộ đầu tiên - Chi bộ Hòa An, ra đời vào cuối năm 1929, đến năm 1930, có thêm một số chi bộ được thành lập (Chi bộ Phong Mỹ, Chi bộ Tân Thuận Đông - Tân Thuận Tây, Chi bộ Hội An - Mỹ An Hưng, Chi bộ Tân Dương), hầu hết đảng viên ở các chi bộ là hội viên Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội.

Ở tổng Phong Thạnh Thượng và cù lao Tây, qua hoạt động của Tổ Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội và Chi bộ Cao Lãnh, Chi bộ đầu tiên được thành lập ở làng Bình Thành (năm 1930), sau đó phát triển thêm các chi bộ ở Tân Phú, Tân Thạnh, An Phong, Tân Huề. Các chi bộ này, khi mới thành lập, chịu sự lãnh đạo và chỉ đạo của Chi bộ Cao Lãnh.

Ở quận Hồng Ngự, chi bộ đầu tiên được thành lập tại làng Long Thuận vào thượng tuần tháng 02/1930, có 07 đảng viên (Trần Văn Lẫm, Hùng Cẩm Hòa, Nguyễn Văn Đạm, Trần Văn Mạnh, Lâm Văn Nghinh, Nguyễn Văn Cống và Nguyễn Văn Điều), do đồng chí Trần Văn Lẫm, Hùng Cẩm Hòa đứng ra tổ chức; mấy tháng sau, kết nạp thêm 04 đồng chí (Giáo Ca, Giáo Bảy, Lưu và Đầy), nâng tổng số đảng viên lên 11 đồng chí. Đặc biệt, đồng chí Nguyễn Văn Điền, nguyên là Hòa thượng trụ trì chùa Giồng Thành (nay ở xã Long Sơn, huyện Phú Châu, tỉnh An Giang), sau khi giác ngộ và được thử thách cũng trở thành đảng viên. Sau Chi bộ Long Thuận, các chi bộ ở Long Khánh, Phú Thuận và quận lỵ Hồng Ngự lần lượt ra đời.

Ở quận Lấp Vò, sau Chi bộ Lấp Vò - chi bộ đầu tiên của quận, đến năm 1930, phát triển thêm Chi bộ Bình Ninh (nay là Bình Thành) có 02 đảng viên, Chi bộ Tân Bình Đông (nay là một phần của xã Bình Thành) có 04 đảng viên, Chi bộ Bình Thạnh Trung có 04 đảng viên, Chi bộ Bình Thành (Chợ Cũ) có 03 đảng viên.

>> Lịch sử Đảng bộ tỉnh Đồng Tháp

Nguyệt Ánh tổng hợp