ĐOÀN VĂN CƯƠNG
( ? - ? )
Ông Đoàn Văn Cương quê nội ở xã Mỹ Ngãi, quê ngoại ở xã Phong Mỹ, quận Cao Lãnh, gia đình thuộc lớp nghèo, đi làm công tiệm chụp hình, tiệm tạp hóa; học vấn sơ học Pháp, dạy học trường tháng (trường tư tại nhà).
Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công, Cương làm tài chánh xã, bị giặc Pháp càn bố mất tiền quỹ. Vừa bị tình nghi vừa sợ nên bỏ việc chạy qua vùng Chợ Mới, theo giáo phái Hòa Hảo. Dưới thời Ngô Đình Diệm, Cương được phong thiếu tá rồi trung tá; làm Tỉnh trưởng tỉnh Kiến Phong từ ngày 25-11-1963 đến 18-8-1967.
Đoàn Văn Cương được Ban Binh vận tỉnh Kiến Phong vận động, thuyết phục làm việc (bí mật) cho cách mạng.
Đoàn Văn Cương đã làm được một số việc:
Không cho hạ cấp đóng đồn lấn chiếm thêm từ Thống Linh lên vàm xáng Phong Mỹ và cho rút hai đồn: ngã Tư Phong Mỹ và đồn Cái Bứa. Nhờ đó từ tháng 8-1964 vùng giải phóng Tây – Bắc Cao Lãnh được mở rộng.
Năm 1964, ông Tám Ánh (Út Cượng) cán bộ Tuyên huấn tỉnh Kiến Phong bị địch bắt, bọn Sài Gòn yêu cầu giải lên “trung ương”. Ta tranh thủ, ông tìm cách giữ ông Tám Ánh và thả tự do cho ông.
Cũng trong năm 1964, Đoàn Văn Cương “tương kế tựu kế” thải loại tên Đức ác ôn trưởng Ban ấp chiến lược quận Cao Lãnh đang triển khai kế hoạch bình định lập ấp chiến lược trong quận.
Các cuộc đấu tranh chánh trị trực diện vô thị xã Cao Lãnh, ta tranh thủ Đoàn Văn Cương giải quyết yêu sách cho quần chúng, hạn chế đàn áp.
Tháng 5 – 1965, Mỹ ném bom vùng giải phóng xã Phong Mỹ, hư sập hơn 20 nóc nhà. Mật giao ta thuyết phục Cương chấp nhận yêu cầu đấu tranh, bồi thường tất cả những gia đình bị thiệt hại, khoảng nửa triệu đồng (là món tiền khá lớn lúc này).
Tháng 6-1965, ông Tư Muôn cán bộ binh vận xã Phong Mỹ bị bọn lính ở căn cứ quân sự Trần Quốc Toản bắt tra tấn tàn nhẫn. Nhận báo yêu cầu của mật giao, Đoàn Văn Cương lịnh giải về tỉnh, 3 ngày sau tạo điều kiện thả Tư Muôn.
Cuối 1965, Bộ Tư lệnh vùng IV chiến thuật ra lịnh cho Đoàn Văn Cương gấp rút đóng lại đồn bót tuyến kinh Nguyễn Văn Tiếp; kỳ hạn tháng 5-1966 cho xong. Đoàn Văn Cương báo cáo và xin ý kiến (qua mật giao). Ta chỉ đạo bố trí lực lượng đánh phủ đầu bọn đi đóng đồn. Ông cho quân lính đi đúng hợp đồng, ta đánh thiệt hại nặng diệt nhiều tên địch, số còn lại chạy tán loạn, bẻ gãy ý đồ đóng đồn bót; nhờ đó ông có cớ báo cáo thượng cấp trì hoãn lịnh đóng đồn.
Giữa 1966, Đoàn Văn Cương báo với ta âm mưu của Phủ Tổng thống làm lại lộ 30 từ Giáo Đức (Cái Bè) đến Cao Lãnh – Hồng Ngự, đóng đồn lấn chiếm kinh Nguyễn Văn Tiếp B, làm lộ từ Giáo Đức vô Mỹ An…để bình định Đồng Tháp Mười.
Tỉnh ủy Kiến Phong chỉ đạo cho mật giao tranh thủ Đoàn Văn Cương thi hành tiêu cực lịnh của thượng cấp, làm cầm chừng kéo dài tới mùa nước nổi sẽ ngưng không làm được…
Ông thường xuyên báo cáo, cung cấp cho ta nhiều thông tin quan trọng phát ra từ Vùng IV chiến thuật, Sài Gòn… để ta chủ động đối phó, đề phòng.
Tháng 5-1967, ta đánh tập kích khu vực hậu cần địch tại nội ô thị xã Cao Lãnh. Mật giao được lịnh vận động Đoàn Văn Cương hạn chế đưa lực lượng ứng cứu. Khi súng nổ, ông ra lịnh án binh bất động, cúp điện… Kết quả ta diệt 1 đại đội hành chánh và một số lính Sư đoàn 9, phá hủy nhiều vũ khí quân trang, quân dụng…
Sau trận này chúng cách chức Tỉnh trưởng đối với Trung tá Đoàn Văn Cương.
Ông về Sài Gòn, cuối năm 1967 ra ứng cử và đắc cử Hạ nghị viện. Mật giao ta tiếp tục nắm Đoàn Văn Cương và giao Ban Binh vận R quản lý. Ông tiếp tục cung cấp tin tức cho cách mạng.
Đến năm 1971, mãn nhiệm kỳ Hạ nghị viện, Đoàn Văn Cương không còn làm việc cho ngụy nữa…
Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, Ban Binh vận tỉnh và Ban Binh vận R có đơn xác nhận, xin miễn giảm thời gian quản huấn cho Đoàn Văn Cương. Ông được sớm tự do, trở về quê làm ăn sinh sống. Sau đó ông sang Pháp và qua đời bên đó.