PHAN VĂN DƯỢC
(1875 – 1946)
Ông Phan Văn Dược, thường gọi là Hội Đồng Phu, có bút danh Trà Giang Thôn Lão, sanh năm 1875 tại thôn Mỹ Trà, huyện Kiến Phong, phủ Kiến Tường, tỉnh Định Tường (nay thuộc phường 2, thị xã Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp). Là một nhà Nho uyên thâm và yêu nước, ông từng đồng tâm, hiệp ý với ông Lê Quang Hiển (1864 – 1950), đóng góp tiền xây cất nhà thương Cao Lãnh (1923), tài trợ phong trào Đông du miền Nam, tạo điều kiện cho chí sĩ Nguyễn Quang Diêu (1879 – 1936) xuất dương cứu nước (1913) và trọn tình bảo bọc chí sĩ Nguyễn Quyền (1869 – 1941) giám học Đông Kinh Nghĩa Thục (1907), thông gia cụ Cử Hoành, cho đến cuối đời.
Khi chí sĩ Nguyễn Quang Diêu bị bắt tại Hồng Kông, ông bị mật thám Pháp ở Sài Gòn xuống Cao Lãnh khám nhà, gây đủ điều khó dễ.
Ông có 3 người con trai (Phan văn Thiết, thứ tư, Phan Văn Thùy, thứ sáu, Phan văn Bộ, thứ tám), được cụ truyền đạt chữ Hán và thơ văn từ thuở nhỏ, cũng nối nghiệp ông, nổi tiếng trên trường văn trận bút. Trong truyền thống yêu nước của gia đình, người con gái thứ bảy của ông là bà Phan Thị Phát (1907 – 1947), thường gọi cô giáo Bảy, tham gia cách mạng chống thực dân Pháp và tay sai, đã bị xếp Nghiêm, hùm xám Cao Lãnh, bắn thả trôi sông Cao Lãnh ngày 5-6-1947.
Ông thường giao du, ngâm vịnh với các nhà Nho, trí thức có khí tiết ở quê nhà. Thơ văn ông được nhà báo Trần Tấn Quốc thu nhặt, cho phổ biến trên một số tờ báo xuất bản ở Sài Gòn, chỉ còn lưu truyền quá ít, thật đáng tiếc:
|
VỞ TUỒNG HỀ Màn tuồng thiên diễn thấy mà ê, Đội mũ, mang râu, một lũ hề. Lất khất, quan rầy nhăn mặt khỉ, Lây dây, đĩ lột rát da dê. Trong buồng khóc lóc, riêng mình hổ, Ra rạp cười mơn, kẻo chúng chê. Cực trí, khổ đời thay chút phận, Vì câu giấy rách giữ chưn lề. |
KHUYÊN CON Khỏi bọc là người có mẹ cha, Ở ăn cho phải mặt con nhà. Giống nòi trăm họ cùng nhau một, Non nước muôn trùng đạo có ba. Khai thác từ xưa rơi giọt máu, Giữ gìn lắm lúc rỏ màu da. Soi gương kim cổ mà trang điểm, Dưới gối an vui mới gọi là. |
Ông mất ngày 9-6-1946. Mộ phần vợ chồng ông hiện nằm tại ấp Mỹ Đức, phường 3, thị xã Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp.