NGUYỄN VĂN BÚT

VÕ ĐÌNH SÂM

(? - ?)

Hai ông Nguyễn Văn Bút (Thống chế Bút) và Võ Đình Sâm (còn gọi là Đinh Sâm), vốn là người phủ Tân Thành (vùng Sa Đéc), nay thuộc tỉnh Đồng Tháp.

Năm 1867, thực dân Pháp chiếm trọn sáu tỉnh Nam Kỳ. Tại Sa Đéc, Thống chế Bút đã có hoạt động kháng Pháp mạnh mẽ, nghĩa binh do ông chỉ huy đột nhập đánh phá ngay đồn Pháp tại Tân Quy Đông, gần 50 tên giặc bị giết, gây tiếng vang lớn trong vùng.

Tiếp theo, Thống chế Bút cùng với Võ Đình Sâm lãnh đạo cuộc khởi nghĩa ở Láng Hầm, tức vùng Ba Láng, Phong Điền (Cần Thơ ngày nay). Đây là một cuộc khởi nghĩa lớn ở miền tây. Tại Phong Điền, nghĩa binh nổi dậy giết chết cai tổng Định Bảo là Nguyễn Văn Vĩnh. Sau đó lui về An Giang, phân tán, hoạt động khắp vùng rộng lớn từ Sa Đéc, Vĩnh Long cho đến Mỹ Tho, Định Tường.

Ít lâu sau, thực dân Pháp phải sử dụng tên tay sai khét tiếng Trần Bá Lộc truy lùng, bắt được Thống chế Bút, chúng đem giết ông ngay tại chợ Sa Đéc, hòng lung lạc tinh thần yêu nước của nhân dân ta. Nhờ “công trận” ấy mà Trần Bá Lộc được thực dân thăng chức “Đốc Phủ Sứ”, giao cho coi phủ Tân Thành (Sa Đéc).

Nhà thơ yêu nước Phan Văn Trị đã có câu đối ca ngợi Võ Đình Sâm và Thống chế Bút với phong trào khởi nghĩa lúc bấy giờ:

       “Võ kiếm xung thiên, Ba Láng giang đầu lưu hận huyết,

              Văn tinh lạc địa. Trà Niềng thôn lí đái sầu nam.”

Dịch nghĩa:

       “Gươm võ xông trời, đầu vàm Ba Láng lưu máu hận,

               Sao văn rớt đất, trong xóm Trà Niềng nhuốm vẻ sầu ai.”