NGUYỄN VĂN DẦN

(1883   -   ? )

Ông Nguyễn Văn Dần, sanh ngày 9-12-1883, tại làng Tân Qui Đông, tổng An Thạnh Hạ (nay thuộc phường Tân Qui Đông, thị xã Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp).

Năm 18 tuổi (1900), ông vào làm thư ký Sở binh lương (ghi chép sổ sách cấp phát lương bổng, việc hậu cần…), năm sau, chuyển ra Hà Nội, rồi xin nghỉ để thi vào ngạch Thông ngôn. Tháng 4-1902, được bổ tập sự tại Tòa sứ tỉnh Nghệ An. Năm 1903, trở vào Huế, thi đậu Thông ngôn chánh ngạch. Năm 1905, làm việc tại Tòa sứ Nha Trang, năm sau trở ra Huế làm việc tại Phòng quản lý Khâm sứ Trung Kỳ.

Những năm 1907-1908, ông làm việc tại Tòa sứ Quy Nhơn (Bình Định) rồi chuyển vào Sông Cầu (Phú Yên). Cuối năm 1908 bị cách chức vì không chuyển lên Cheo Reo. Cũng từ đó ông chuyển sang hoạt động giáo dục ở hai tỉnh Bình Định, Phú Yên.

Năm 1908, ông Nguyễn Văn Dần đứng ra lập trường tư thục Pháp-Việt Đồng Văn tại Tuy Hòa, năm sau tham gia Hội truyền Pháp học (Alliance Française). Năm 1913, ông ra Qui Nhơn cùng với một số người ở đây lập lại trụ sở Hội truyền Pháp học, vận động nuôi cấp cho một số học sinh nghèo.

Năm 1918, ông quay trở về Nam Kỳ, làm việc ở Sở kho bạc, rồi chuyển sang tỉnh Battambang (Cao Miên). Năm 1919, xin nghỉ việc, về Sài Gòn giúp việc cho trường tư thục Nguyễn Xích Hồng cho đến năm 1924.

Năm 1925, nhờ để công sưu tầm khá nhiều tư liệu, ông biên soạn sách Vĩnh Long nhơn vật chí (xuất bản năm 1925), Sa Đéc nhơn vật chí (xuất bản năm 1926).

Cũng năm 1926, ông cùng một số nhà giáo mua lại trường Nguyễn Xích Hồng, lập một trường mới mang tên Gia Long Học Đường (số 168, đường Chasseloup Laubat, Sài Gòn).

Sách Sa Đéc nhơn vật chí, tuy còn chịu ảnh hưởng của chế độ thực dân, phong kiến thời bấy giờ, song cũng có thể xem là một tài liệu “địa chí” về vùng đất Sa Đéc bằng chữ quốc ngữ khá sớm, được những người nghiên cứu sau này tham khảo.