PHAN THỊ GƯƠNG

(1909-1992)

Bà Phan Thị Gương được sanh ra trong một gia đình nông dân nghèo, có tới 10 người con, trước ở xã Bìm Tia, huyện Tà Bét, tỉnh Preyveng (Campuchia), đối diện với xã Thông Bình. Sau về Việt Nam, ngụ tại xã Thông Bình, huyện Tân Hồng. Trong đó có người con thứ tám là Phan Văn Thu tham gia kháng chiến chống Pháp.

Bà Gương bị tật á khẩu bẩm sinh từ lúc mới sanh. Năm 1948, bà lại bị máy bay Pháp bắn gãy mất một cánh tay. Bà kết hôn với ông Tắc (Tưk), người Campuchia, quê ở Preyveng, sang Thông Bình sinh sống bằng nghề gánh đất mướn. Năm 1958, tình hình biên giới xáo trộn, gia đình tản cư lên Bìm Tia, đến năm 1970 mới về quê cũ.

Gia đình có năm người con: bốn trai và một gái. Với một công đất và nghề gánh đất của ông Tắc, mọi người trong nhà sống vô cùng chật vật. Do đó, kẻ lớn người nhỏ trong nhà đều phải bươn chải kiếm sống. Bà Gương á khẩu với một tay, nhưng việc nhà cửa, cơm nước, chăn nuôi gà vịt...không thua gì người lành. Dù không trực tiếp dạy dỗ con cái bằng lời nói; song cử chỉ, ánh mắt và nhứt là hành động cụ thể của bà như giúp đở bà con láng giềng, hỗ trợ cán bộ du kích địa phương...có tác động nhứt định đến tình cảm, tư tưởng các con. Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, bốn người con trai của bà lần lượt lên đường theo tiếng gọi của non sông và cả bốn đều đền nợ nước:

1.-Nguyễn Văn Thành, sanh năm 1922, tham gia cách mạng năm 1946, bộ đội quân khu 9 cấp bậc thượng sĩ, hy sinh năm 1952.

2.- Nguyễn Văn Nhan, sanh năm 1927, du kích xã Tân Thành trong thời kháng chiến chống Pháp, hy sinh năm 1952.

3.-Nguyễn Văn Đổng, sanh năm 1939, tham gia cách mạng năm 1965, du kích xã Hưng Điền, hy sinh ngày 5-5-1975 tại ấp Bàu Ruột (Thông Bình) trong trận đánh bọn Pôn Pốt xâm nhập biên giới.

4.- Nguyễn Văn Bé sanh năm 1955, tham gia cách mạng năm 1965, du kích xã Tân Hộ Cơ hy sinh ngày 5-10-1973 tại Non Vạt, huyện Tà Bét, Preyveng.

Họa vô đơn chí, năm 1972, ông Tắc, chồng bà bị vỏ trái sáng rơi trúng chết tại nhà. Một thân tật nguyền, lại già yếu, bà sống trong niềm an ủi với chị Mai Thị Lá, vợ ông Nguyễn Văn Đổng. Vợ chồng ông Đổng không con, nhưng có một người con nuôi là chị Nguyễn Thị Thủy sanh năm 1967. Sau khi ông Đổng hy sinh, chị Lá ở vậy cùng người con nuôi, nuôi dưỡng mẹ chồng cho tới năm 1992 bà qua đời.

Năm 1990, bà Phan Thị Gương được chánh quyền địa phương cấp cho một ngôi nhà tình nghĩa.  Năm 1994, bà được Chủ tịch nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam truy tặng danh hiệu Bà Mẹ Việt Nam Anh hùng. Hiện nay, chị  Thủy, người cháu nội nuôi ở tại căn nhà này lo phụng thờ bà Gương và bốn liệt sĩ, con bà.