TRẦN KIM PHỤNG

( ?  -  ? )

Trần Kim Phụng, tục danh cô Hai Hởn, đạo hiệu Hương Thanh, không rõ năm sanh, năm mất (có tài liệu ghi năm sanh của bà vào khoảng cuối thế kỷ XIX).

Bà sanh trưởng trong một gia đình thấm nhuần Nho giáo ở Sa Đéc (nay thuộc tỉnh Đồng Tháp), nổi tiếng thông Hán học, giỏi văn thơ từ thuở nhỏ, sống cùng thời với chí sĩ  Đông du - Nguyễn Quang Diêu (1880-1936) và nữ sĩ Sương Nguyệt Anh - Nguyễn Xuân Khuê (1863 - 1921), chủ bút tuần báo Nữ giới chung (1918).

Năm 10 tuổi, bà có bài thơ vịnh Cây vạn thọ. Thơ bà gồm nhiều đề tài từ lịch sử (Phi Long Công Chúa), bạn tâm giao (Hoài cảm, Tống biệt, Tiễn bạn Nguyễn Thị Dư qui cố hương), hoặc xướng họa cùng bạn hữu gần xa (Tự ngôn, Tự bạch), để lại nhiều giai thoại lý thú. Đáng ghi nhớ nhứt là cuộc so tài với nhà Nho, nhà giáo nổi tiếng hay thơ Nguyễn Ngọc Minh (ở Cao Lãnh).

Cuộc đời bà lưu lạc nhiều nơi, sống kiếp má hồng phận bạc, đau thương chồng chất, nhưng bà vẫn cắn răng chịu đựng, can đảm vượt qua số phận ngang trái, long đong, xoay chuyển việc nhà, việc nước ...

                        Bà xót xa bày tỏ nổi nhục mất nước

                        Cuộc rượu Nam thành thật rất vui,

                        Trộm xem ai nấy cũng say vùi.

                        Anh Tây chếnh choáng quăng chai ngược,

                        Chú khách xí xô ném chén xuôi.

                        Giận đất lung lay không vững bước,

                        Cười trời lững đững bóng vần lui

                        Đứng ngồi chẳng tiện, lôi thôi cả,

                        Cuộc rượu Nam thành thật rất vui !

                                                  (Buổi tiệc vui)

  Tinh thần yêu nước của bà đã bộc lộ qua thơ văn

                        Vẫn biết phận là phận nữ dung,

                        Cũng trong trái đất, dưới vầng hồng.

                        Đạo nhà riêng giữ ba tùng vẹn,

                        Việc nước chung chia nửa gánh gồng.

                        Chẳng những râu mày hay nghĩa vụ,

                        Khá đem son phấn vẽ non sông.

                        Khuyên cùng nữ sĩ trong ba cõi,

                        Đàng trước gương Trưng lóng tiếng cồng

                                                ***

                     Rằng ta tuy phận đàn bà

                        Tấc lòng yêu nước cũng là như ai.

                        Việc đời ta phải chung vai,

                        Non sông gánh vác, gái trai khác nào.

                        Mình sức mạnh Tây nào dám để,

                        Sức mạnh nhờ toàn thể cùng lo,

                        Xưa nay độc lập, tự do,

                        Phải giành mà lấy, ai cho không mình.

                        Vận Tổ quốc lênh đênh dường ấy,

                        Mình không lo, nhờ cậy vào ai...

Và trong thực tế, năm 1913, nữ sĩ Trần Kim Phụng là một trong những người đóng vai trò “hộ giá” Kỳ ngoại hầu Cường Để từ Nhựt Bổn về nước, đi nhiều nơi vùng đồng bằng sông Cửu Long, vận động tài chính và du học sinh cho phong trào Đông du. Trong đó có Cao Lãnh...